سندرم تخمدان پلی کیستیک (pcos) چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال هورمونی است که زنان را در سن باروری درگیر می کند.

این اختلال بین زنان بسیار شایع است.

زنانی که به این سندرم مبتلا هستند قائدگی هایشان کم و نامنظم و هورمون های مردانه (اندروژن) در بدنشان زیاد است.

از این رو تخمدان ها، فولیکول های کوچک زیادی ایجاد می کنند و نمی توانند به صورت منظم تخمک را آزاد کنند.

این یکی از دلایل ناباروی است و از هر ۵ زن یکی به این اختلال مبتلا است.

البته بسیاری از زنانی که دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، علائمی خفیف دارند.

ویژگی های pcos

این اختلال دارای سه ویژگی است:

• تخمک گذاری انجام نمی شود و یا تخمک گذاری بصورت پراکنده صورت می گیرد، که باعث قائدگی های نامنظم در فرد می شود.
• سطح هورمون مردانه (اندروژن) بالا می رود مثل هورمون تسسترون
• باعث بزرگ شدن تخمدان و زیاد شدن فولیکول های اطراف آن می شود.

انواع تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان 4 نوع دارد.

در این قسمت به انواع مختلف PCOS خواهیم پرداخت. چهار نوع تنبلی تخمدان عبارت‌اند از:

• PCOS مقاوم به انسولین
•  تنبلی تخمدان التهابی
• PCOS با علت پنهان
• بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص

PCOS مقاوم به انسولین

این عارضه شایع ترین نوع PCOS است که حدود 70 درصد افراد را مبتلا می کند.

این نوع تنبلی تخمدان ناشی از مصرف سیگار، آلودگی هوا، مصرف قند و چربی های ترانس است.

در این حالت سطوح بالای انسولین از تخمک گذاری جلوگیری می کند و تخمدان ها را برای تولید تستوسترون تحریک می کند.

اگر پزشک گفته است که شما دیابتی مرزی دارید و تست تحمل گلوکز شما طبیعی نیست، یا اگر سطح انسولین شما بالا رفته و اضافه وزن دارید، ممکن است یکی از مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک مقاوم به انسولین باشید.

حذف قند از رژیم غذایی خود به عنوان اولین گام برای بهبود علائم می باشد.

مصرف کم قند مشکلی ندارد اما در صورت مصرف زیاد مقاومت به انسولین خون شما افزایش می یابد.

برای جلوگیری از PCOS مقاوم به انسولین، می توانید اینوزیتول را زیر نظر پزشک مصرف کنید.

برای بهبودی از این نوع PCOS به یک دوره تقریباً 6 تا 9 ماهه نیاز دارید زیرا روند بهبودی کند است..

بیماری پلی کیستیک ناشی از قرص

این دومین نوع شایع PCOS است که توسط قرص های ضد بارداری ایجاد می شود.

در بیشتر خانم ها اثرات این قرص ها زیاد دوام نمی آورد و پس از پایان اثر داروها، تخمک گذاری دوباره شروع می شود.

در برخی از زنان حتی پس از رفع عوارض این قرص ها، تخمک گذاری از ماه ها تا سال ها شروع نمی شود.

در این مدت توصیه می شود با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

اگر قبل از شروع مصرف قرص قاعدگی منظم و نرمال داشته اید، ممکن است علامت PCOS شما ناشی از مصرف قرص باشد.

معمولاً سطح بالای LH در آزمایش خون می تواند نشان دهنده ابتلای شما به این سندرم باشد.

تنبلی تخمدان التهابی

در PCOS، از تخمک گذاری جلوگیری می شود، هورمون ها نامتعادل می شوند و آندروژن تولید می شود.

این التهاب ناشی از استرس، سموم محیطی و رژیم غذایی التهابی مانند گلوتن است.

اگر علائمی مانند سردرد، عفونت یا آلرژی پوستی دارید و آزمایش خون شما کمبود ویتامین D را نشان می‌دهد، شمارش خون شما غیرطبیعی است و سطح تیروئید شما بالا است، بنابراین ممکن است PCOS التهابی نیز داشته باشید.

مصرف غذاهای التهاب آور مانند محصولات لبنی، شکر یا گندم را متوقف کنید.

مصرف مکمل های منیزیم را به دلیل اثرات ضد التهابی آن شروع کنید.

لازم به ذکر است که روند بهبود علائم این سندرم حدود نه ماه طول می کشد زیرا روند کندی دارد.

PCOS پنهان

این نوع تنبلی تخمدان شکل ساده ای می باشد و حدود 3 تا 4 ماه بعد از برطرف شدن علت آن برطرف خواهد شد.

علت این نوع تخمدان به دلیل تیروئید، رژیم گیاه خواری ، کمبود ید و مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی است.

علت های بیماری pcos

علت بیماری pcos مشخص نیست اما عواملی هستند که روی آن تاثیر می گذارند مثل:

انسولین بالای خون

انسولین، نوعی هورمون است که در لوزالمعده تولید شده و به سلول ها این اجازه را می دهد از قند، که منبع اول انرژی بدن شماست، استفاده کنند.

وقتی سلول های بدن شما نسبت به انسولین مقاوم شوند قند خون زیاد می شود و احتمال اینکه انسولین بیشتری مصرف کند زیاد است.

انسولین اضافه تولید اندروژن را زیاد و باعث اختلال در تخمک گذاری می شود.

التهاب

وقتی گلبول های سفید خون برای مبارزه با عفونت موادی را تولید کنند التهاب بوجود می آید.

طبق تحقیقاتی که انجام شده زنانی که به pcos مبتلا هستند، نوعی التهاب دارند که باعث تولید اندروژن می شوند که می تواند باعث مشکلات قلبی و عروقی نیز بشود.

وراثت

طبق تحقیقاتی که انجام شده ژن های خاصی با این اختلال (pcos) در ارتباط هستند.

اگر مادر یا خواهرتان با این مشکل رو به رو است، احتمال بالایی دارد که شما نیز به pcos مبتلا شوید.

هورمون مردانه (اندروژن) بالا

تخمدان ها اندروژن بالایی تولید می کنند که می توانند باعث هیرسوتیسم (موهای زاید) و آکنه شوند.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

علائم و نشانه های این اختلال به طور معمول در سنین نوجوانی و حدوداً ابتدای سن قائدگی پدیدار می شوند.

در تعداد زیادی از زنان در دهه ۲۰ یا دهه ۳۰ زندگی و در زمانی که زنان قصد باردار شدن دارند، تشخیص داده می شود که شامل:

• موجب نامنظم بودن قائدگی یا کلا پریود نشدن فرد می‌شود.
• موجب افزایش میزان رشد مو در صورت، سینه و باسن می‌شود.
• موجب ایجاد ریزش در موی سر یا نازک شدن آن می گردد.
• موجب ایجاد آکنه و به وجود آمدن پوست چرب می‌شود.
• موجب بالا رفتن وزن بدن می‌شود.
• موجب ایجاد افسردگی و اضطراب در فرد می‌شود.
• موجب ضخیم و تیره شدن پوست گردن، پوست بازو، پوست سینه و ران فرد می‌شود.

راه های تشخیص سندرم پلی کیستیک (pcos)

هیچ آزمایشی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد.

پزشک ممکن است در ابتدا از شما سوالاتی راجع به داروهایی که استفاده می کنید و یا علائمی که دارید بپرسد، یا سوالاتی راجع به سیکل قائدگی که دارید یا اینکه اضافه وزنی در این مدت داشته اید یا نه پرسیده شود.

پزشک معایناتی نیز روی فرد انجام می دهد از قبیل بررسی کردن آکنه و رشد کردن موهای زائد بدن و میزان مقاومت بدن فرد به انسولین‌.

از جمله اقداماتی که پزشک برا تشخیص این بیماری انجام می دهد عبارت هستند از:

انجام دادن معاینات لگنی

پزشک از طریق انجام دادن معاینه لگن اندام تناسلی را از وجود توده یا بقیه تغییراتی که ممکن است داشته باشد، ارزیابی می کند.

انجام دادن آزمایش خون

بوسیله انجام آزمایش خون می توان سطح هورمون ها را در بدن بررسی کرد.

از طریق آزمایش خون می توان بقیه مشکلات مثل آندروژن اضافه یا دیگر مشکلات قائدگی را مورد بررسی قرار داد.

حتی با انجام آزمایش می توان اندازه تری گلیسیرید و سطح کلسترول خون را نیز بررسی کرد.

انجام دادن سونوگرافی

به وسیله استفاده از سونوگرافی می توان شکل تخمدان ها و ضخامت ایجاد شده در رحم را مورد بررسی قرار داد.

از این طریق می توان سندروم پلی کیستیک را تشخیص داد.

عوارض سندرم پلی کیستیک(pcos)

عوارض سندرم پلی کیستیک شامل موارد زیر است:

• امکان ابتلا به ناباروری وجود دارد.
• امکان ایجاد دیابت بارداری وجود دارد.
• امکان ایجاد فشار خون بالای حاملگی وجود دارد.
• امکان ایجاد زایمان زودرس وجود دارد.
• ممکن است موجب سقط جنین شود.
• ممکن است التهاب شدید کبد به خاطر جمع شدن چربی را به همراه داشته باشد.
• امکان ابتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد.
• امکان ابتلای فرد به افسردگی و اضطراب وجود دارد.
• امکان ابتلا به سرطان دیواره رحم ( سرطان اندومتر) وجود دارد.

این اختلال با چاقی همراه است و چاقی باعث بیشتر شدن عوارض آن می گردد.

راه های درمان سندرم پلی کیستیک

سه راه برای درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود دارد یکی تغییر سبک زندگی و دیگری درمان دارویی و انجام جراحی است.

تغییر دادن سبک زندگی

یکی از راه هایی که پزشک توصیه می کند، کاهش دادن وزن بدن است که می توان با کم کردن میزان کالری مصرفی خود همراه با ورزش کردن به آن دست پیدا کنید.

کم کردن وزن بدن حتی می تواند در تاثیرگذاری داروهایی که پزشک برای درمان سندرم پلی کیستیک برای شما تجویز می کند، موثر باشد و حتی این امکان وجود دارد که ناباروری شما را هم درمان کند.

پس در وزنی ثابت و مناسبی بمانید، چون کم کردن وزن بدنتان به پایین آمدن سطح انسولین بدن کمک کرده و اندروژن را پایین می آورد و احتمال اینکه تخمک گذاری دوباره انجام شود وجود دارد.

به طور مرتب ورزش کنید چون ورزش به پایین آمدن قند خون کمک می کند.

ورزش کردن حتی می تواند وزن شما را کاهش دهد و کنترل کند و از ابتلای شما به دیابت جلوگیری نماید.

درمان به وسیله دارو

برای منظم شدن قائدگی دکتر داروهای زیر را برای بیمار تجویز می کند:

استفاده از قرص های ضد بارداری ترکیبی

قرص هایی که استروژن و پروژستین را باهم دارند میزان سطح آندروژن را پایین می آورند و سطح استروژن بدن را تنظیم می کنند.

با تنظیم کردن این هورمون ها خطر ابتلا به سرطان آندرومتر هم پایین می آید.

پریود ها منظم شده و رشد موهای زاید بدن کم میشود و آکنه های ایجاد شده برطرف می گردد.

درمان با پروژستین

پزشک برای تنظیم کردن سیکل قائدگی، پروژستین را به صورت مصرف ۱۴ روز در ماه یا استفاده در هر دوماه تجویز می کند.

پروژستین پریود فرد را منظم کرده و از سرطان آندومتر پیشگیری می کند.

پروژستین به کاهش میزان آندروژن کمکی نمی کند و حتی از بارداری نیز جلوگیری نمی کند.

برای جلوگیری کردن از بارداری شما می توانید از مینی پیل یا دستگاه های داخل رحمی که دارای پروژستین هستند، استفاده کنید.

درمان با آی وی اف

از دیگر روش های درمان ناباروری مقاوم به درمان دارویی، آی وی اف می باشد.

پزشک متخصص در موقعیت ضروری ممکن است به شما پیشنهاد دهد.

عمل جراحی برای درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

اگر همه این درمان ها برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک بی جواب بماند یا اگر نخواهید این درمان ها را استفاده کنید می توانید از روش جراحی استفاده کنید.

در روش جراحی پزشک با برش های کوچکی در پایین شکم، حفره هایی را در تخمدان بوجود می آورند.

با اینکار سطح هورمون های مردانه کم شده و ممکن است به تخمک گذاری کمک کند.

با این روش حدود پنجاه درصد زنان بعد از یکسال حامله می شوند.

کم کردن موهای زائد و اکنه ایجاد شده از pcos

پزشک روش های زیر را جهت کم کردن موهای زائد و آکنه برای بیمار تجویز می کند:

استفاده از قرص جلوگیری از بارداری

این قرص تولید اندروژن را کم می کند و با اینکار از رشد زیاد موها و تولید آکنه جلوگیری می کند.

استفاده از قرص اسپیرنولاکتون

این دارو از ایجاد اثرات منفی آندروژن روی پوست و داشتن تاثیر منفی آن روی موهای زائد جلوگیری می کند.

مصرف این دارو باعث به وجود آمدن مشکلات مادرزادی روی جنین می شود، پس اگر قصد بارداری دارید حتما پزشکتان را از این موضوع مطلع کنید.

استفاده از افلرنیتین (وانیکا)

استفاده از این کرم از رشد زیاد موهای زائد بدن جلوگیری می کند.

استفاده از لیزر و الکترولیز

با به کار گیری لیزر می توانید از رشد موهای زاید ایجاد شده در بدن افراد مبتلا به سندروم‌ پلی کیستیک جلوگیری کنید.

در این روش با استفاده از پرتوی متمرکز نور، موجب نابود کردن موهای زائد میشوند.

الکترولیز هم سوزن های کوچکی است که وارد فولیکول های مو شده و از طریق جریان الکتریکی که میفرستد، می تواند به فولیکول مو آسیب زده و آن را از بین ببرد.

روش های طب سنتی برای درمان (pcos)

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک با گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت در درمان تخمدان پلی کیستیک بسیار توصیه می شود و تاثیر فراوانی در درمان آن دارد.

برای درمان بوسیله این گیاه باید حداقل ۳ تا ۴ ماه این دارو را مورد استفاده قرار دهید.

استفاده از عصاره نخل اره ای

این گیاه تاثیر ضد اندروژنی دارد و چون سندرم پلی کیستیک بخاطر بالا رفتن سطح هورمون اندروژن بوجود می آید با این گیاه می توان آن را درمان نمود.

استفاده از روغن زنجبیل

هر شب تخمدان ها را بوسیله روغن زنجبیل ماساژ دهید.

استفاده از جوشانده دم گیلاس

دم کرده دم گیلاس همراه کاکل ذرت و تخم هویج به مدت یک ماه روزی ۳ لیوان به درمان سندرم پلی کیستیک کمک می کند.

استفاده از بادکش گرم و خشک

نواحی تخمدان، کتف، کمر و قسمت تیروئید را بادکش گرم و خشک کنید.

مصرف شیرین بیان

شیرین بیان برای تنظیم قائدگی و درمان سندروم پلی کیستیک بسیار موثر است.

مصرف عرق رازیانه

عرق رازیانه را همراه یک قاشق عسل به مدت یک ماه به غیر از زمان قائدگی می توانید استفاده کنید.

مصرف کردن سیاهدانه و عسل

روزی دوبار در صبح و شب مقداری سیاهدانه را نیم کوب کرده همراه عسل میل کنید.

تغذیه مناسب برای سندرم پلی کیستیک (pcos)

برخی از خوراکی های مفید برای تنبلی تخمدان عبارتند از:

• غذاهای طبیعی و فرآوری‌نشده
• غذاهای پر فیبر
• ماهی‌های چرب از جمله سالمون و ماهی تن
• کلم‌پیچ و اسفناج
• میوه‌های قرمز مانند انگور قرمز، شاتوت و گیلاس
• کلم بروکلی و گل‌کلم
• حبوبات
• چربی‌های مفید مانند روغن زیتون
• آجیل
• شکلات تلخ
• ادویه‌جات مانند زردچوبه و دارچین

از غذاهایی که در طب سنتی برای درمان سندرم پلی کیستیک سفارش می شود، می توان به حلیم نخود و دارچین، مصرف کباب برگ، استفاده از تخم مرغ محلی عسلی، نان بربری، نان سنگک، و روغن زیتون بودار اشاره کرد.

مصرف میوه هایی از قبیل انجیر، انگور، سیب، گلابی، خرما، توت، مویز بسیار سفارش می شود.

چه زمانی کیست تخمدان خطرناک می‌شود؟

عوامل متعددی می‌توانند بر مشکل کیست تخمدان تأثیر بگذارند، خطر پارگی آن‌ها را افزایش دهند و بیمار را درگیر به شرایط سلامتی دیگر کنند:

کیست تخمدان آلوده

این نوع از کیست ها به دلیل عفونت لگن به وجود می آید.

اگر کیست عفونی پاره شود، می تواند باعث سپسیس شود.

سپسیس یک پاسخ ایمنی تهدید کننده حیات به باکتری های مضر است.

زنان مبتلا به کیست عفونی با آنتی بیوتیک درمان می شوند و گاهی اوقات برای تخلیه جراحی کیست نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.

زنانی که به بیماری التهابی لگن یا PID مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به کیست تخمدان عفونی هستند.

این عفونت اغلب در اثر سوزاک و کلامیدیا ایجاد می شود.

باکتری های این بیماری های مقاربتی از دهانه رحم وارد رحم می شوند و ممکن است باعث ایجاد کیست شوند.

این کیست ها پر از باکتری هستند که در صورت پاره شدن باعث ایجاد شوک سپتیک می شوند.

پیچ خوردگی تخمدان

هنگامی که وزن کیست باعث می شود تخمدان یک یا چند بار بچرخد، جریان خون به تخمدان کاهش می یابد یا به طور کامل قطع می شود.

این وضعیت سلامتی پیچ خوردگی تخمدان نامیده می شود.

اگر این اتفاق بیفتد، جراحی برای بازگرداندن جریان خون به تخمدان ها ضروری است.

بارداری و کیست تخمدان

داشتن کیست تخمدان در سه ماهه اول بارداری طبیعی است.

این نوع کیست که جسم زرد نام دارد، هورمون هایی تولید می کند که در ابتدا به حفظ بارداری کمک می کند.

این کیست معمولا در سه ماهه دوم بارداری ناپدید می شود.

حاملگی خارج از رحم زمانی است که تخمک بارور شده در ناحیه ای خارج از رحم کاشته می شود.

این معمولا در لوله های فالوپ رخ می دهد، اما در موارد نادر، روی تخمدان کاشته می شود.

دارو یا جراحی برای برداشتن کیست ناشی از حاملگی خارج از رحم ضروری است.

با رشد بارداری به ناحیه ای که نمی تواند آن را حفظ کند، کیست بدتر می شود.

آندومتریوز و کیست تخمدان

اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که رحم را می پوشاند در خارج از آن رشد می کند.

هنگامی که بافت آندومتر روی تخمدان ها تشکیل می شود، می تواند نوعی کیست به نام اندومتریوما تولید کند.

این کیست می تواند با خون پر شود و اندازه آن افزایش یابد.

آندومتریوز می تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد، خطر سرطان تخمدان را افزایش دهد و در صورت پارگی کیست باعث خونریزی داخلی شود.

کیست های ناشی از اندومتریوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

زمان مراجعه به متخصص زنان برای تنبلی تخمدان پلی کیستیک

برای تشخیص و درمان تنبلی تخمدان بهتر است به متخصص زنان مراجعه کنید.

در صورت داشتن شرایط زیر حتما به پزشک مراجعه کنید.

اگر پریود شما به طور قابل توجهی دیر شده و باردار نیستید.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک مانند رشد بیش از حد مو در صورت و بدن و موهای زائد روی چانه را دارید.

بیش از 12 ماه است که بدون هیچ نتیجه ای برای باردار شدن تلاش کرده اید.

علائم دیابت مانند تشنگی شدید و گرسنگی، تاری دید یا کاهش وزن غیرمنتظره را دارید.

پزشک شما ممکن است از آزمایشات دیابت و سایر آزمایشات برای تشخیص استفاده کند.